Milli Savunma Bakanı Yaşar Güler, 14 Aralık Cumartesi Ulusal Savunma Bakanlığında medya temsilcilerine yönelik Yıllık Kıymetlendirme Toplantısına katılmış ve Eurofighter konusundaki görüşmelerin olumlu halde sürdüğünü söz etmişti.
Bakan Güler, Katar’da tatbikata katılan Birleşik Krallığa ilişkin 2 Eurofighter’ın bugün Ankara’ya geleceğini ve uçakları görme fırsatı bulacaklarını söylemişti.
Birleşik Krallık Hava Kuvvetlerine ilişkin Eurofighter Typhoon tipi savaş uçağı Ankara’daki Mürted Hava Üssü’ne indi.
EUROFİGHTER MI, F-35 Mİ?
Hava savunması için yeni atılımlar yapan Türkiye, ABD’den de Almanya’dan da olumlu karşılıklar aldı. Pekala havada Avrupa’nın Eurofighter’ı mı, ABD’nin F-35 ve F-16’ları mı daha uygun? İşte teknik özellikleri, fiyatları ve temel farklılıkları…
Dünya orduları için en kritik savunma araçlarının başında elbet savaş jetleri ve savunma sistemleri geliyor. Türkiye açısından da durum farklı değil. Filosunu yenilemek isteyen Türk Silahlı Kuvvetleri, dünyaya hakim savaş jetleri ortasında başı çeken Amerikalı F-35 ve F-16’ya da Avrupa ortak üretimi Eurofighter Typhoon’a da sıcak bakıyor.
Dünya savunmasında öne çıkan savaş jetleri ortasındaki farklar, avantajlar ve dezavantajlar merak konusu oldu. Eurofighter Typhoon ile F-35 ve F-16 savaş jetlerinin özellikleri ve farkları şöyle…
EUROFIGHTER VE F-35 FİYATLARI
Eurofighter ve F-35’lerin 2024 itibariyle şimdiki fiyatları ise şöyle…
F-35’in fiyatı model ve eklentilerine nazaran 80 milyon dolar (15 Kasım 2024 kuruyla 2.7 milyar TL) ile 100 milyon dolar (3.4 milyar TL) ortasında değişiyor. F-35’in saatlik uçuş maliyeti ise yeniden tipine nazaran değişmekle birlikte 33 bin dolar (1.1 milyon TL) ile 42 bin dolar (1.4 milyon TL) bandında.
F-16’ların 2024 fiyatı 63 milyon dolarken (2.2 milyar TL), bu hayaletlerin saat başına uçuş maliyeti 22 bin dolar (756 bin TL) ile F-35’e kıyasla daha az masraf çıkarıyor.
Eurofighter’ın 2024 fiyatı ise 138 milyon euro (146.3 milyon dolar/5 milyar TL). Eurofighter Typhoon’ın saatlik uçuş maaliyeti ise 20 bin dolar (687 bin TL).
Eurofighter, ABD Hava Kuvvetleri tarafından kullanılan F-35A’dan daha maliyetli olsa da bakımı daha ucuz, yüksek bakım ve dikey iniş kabiliyetine sahip F-35, ortalama savaş jetlerinden %50 daha kıymetli ve bu da onu Avrupa jetinin fiyatının üstüne çıkarıyor.
MÜHİMMAT VE TASARIM FARKLARI
Mühimmat açısından Eurofighter ve F-35 esasen eşit görülüyor, zira öncelikle her ikisi de Fransız muadilleri Rafale’den farklı olarak, uzun menzilli havadan havaya füze üzere gelişmiş ABD imali mühimmatları konuşlandırmak için geliştirilmişler. Silahlarının benzerliğine karşın, Avrupa jetinin elinde tuttuğu değerli bir avantaj, daha büyük yük kapasitesi olarak görülüyor zira F-35, taşıma kapasitesi dört füzeyle sınırlıyken, Eurofighter on iki füzeye kadar taşıyabiliyor, bu çoklukla altı bomba ve altı füzelik bir kombinasyon oluyor. Bu kıymetli ateş gücü avantajı, Eurofighter’ın F-35’e kıyasla başka eksikliklerinin kimilerini telafi ediyor.
HIZLARI VE MOTORLARI
Military Watch’dan uzmanlara nazaran birçok istikametten birbirini tamamlayan iki farklı platform olan F-35B ve Eurofighter’ın yeteneklerini karşılaştırmak,önümüzdeki on yıllarda alana süreceği hava savaşı yetenekleri hakkında kıymet biçilmez bir fikir veriyor.
Çift motorlu bir savaş jeti olan Eurofighter Typhoon, Eurojet EJ200 turbofan motorları kullanırken F-35 motorlarını Pratt & Whitney üretiyor ve F135-PW-100 ile F100-PW-220 motorları kullanılıyor.
Boş yükü 10 bin kg olan Eurofighter’ın dolu (silah yüklü) yükü ise 21 bin kg. Eurofighter’ın suratı ise Mach 2’ye ulaşarak onu F-35’ten süratli yapıyor. (Mach 2 jetin objenin etrafındaki ortamda ses suratının iki katı süratle hareket edeceği manasına geliyor.
F-35’in azamî kalkış ağırlğı 27 bin 216 kg, saatteki suratı 1.975 km (mach 1.5). F-16’nın ise 16 bin 875 kg. Hayalet uçağın saatteki suratı 2 bin 414 km. Yani genel sürat olarak bakıldığında Eurofighter Typhoon’ın performansı, hem yüksek irtifada ve hem süpersonik süratlerde daha âlâ.
Bazı uzmanlara nazaran Eurofighter Typhoon’dan yalnızca on yıl sonra göklere çıkmasına rağmen F-35B, Avrupa’dakilere kıyasla Amerika Birleşik Devletleri’nin çok daha gelişmiş askeri havacılık teknolojilerinden faydalanıyor. Bilhassa her türlü radardan kaçması mümkün olan bâtın gövde yapısı, yeni jenerasyon Pratt & Whitney F135 arka yakmalı turbofanı ve özel diyafram sistemine kadan son teknoloji sensörleri F-35’in en büyük avantajlardan ve bu da savaş jetini bu alanlarda Eurofighter’dan öne çıkarıyor.
MALZEME VE TASARIM FARKLARI
Eurofighter Typhoon’un gövdesinin yaklaşık olarak yalnızca %15’i metal, geri kalanı ise kompozit materyallerden yapılmış ve bu da ona kıymetli ölçüde düşük bir radar imzası kazandırıyor. Fakat, Slash Gear’a nazaran F-35’in zımnî bir savaşçı olduğu üzere zımnî bir savaşçı değil. Dahili 27 mm’lik bir Mauser topuna sahip lakin büyük silahlara gereksinim duyduğunda Gelişmiş Kısa Menzilli Hava-Hava Füzeleri (ASRAAM), Gelişmiş Orta Menzilli Hava-Hava Füzeleri (AMRAAM), hassas güdümlü bombalar ve hava-kara füzeleriyle donatılabilir. Menzili dışındaki bir gayeye ulaşması gerekiyorsa, dört adede kadar düşürme tankıyla da donatılabilir.
National Interest, “Uluslararası müşteri kitlesi Typhoon’un ne kadar çevik uçtuğuna ilgi duyuyor.” diyor. Uluslararası ilişkiler dergisi Typhoon’ın tasarlanmasında savaş pilotları da yer aldı ve Typhoon’u ses altı süratlerde bilhassa çevik bir savaş uçağı yapan kasıtlı olarak istikrarsız bir gövde yarattıklarını da vurguluyor.
HANGİ JETİ KİM ÜRETİYOR?
İngiltere Kraliyet Hava Kuvvetleri (RAF), Alman Hava Kuvvetleri, İtalyan Hava Kuvvetleri ve İspanyol Hava Kuvvetleri tarafından kullanılan Eurofighter Typhoon üç başlı bir konsorsiyum tarafından üretiliyor. Bunlardan biri Avrupa merkezli çok uluslu havacılık şirketi Airbus’ın alt kuruluşu olan Airbus Defense and Space, oburu İngiliz şirketi BAE Systems ve tekrar çok uluslu bir havacılık şirketi olan İtalya merkezli Leonardo.
HANGİ JETİ KİM KULLANIYOR?
F-35’i kullanan ülkeler ortasında ise başta ABD olmak üzere yeniden İngiltere Kraliyet Hava Kuvvetleri (RAF), Kanada, İsrail, Hollanda, Belçika, Polonya, Japonya dahil yaklaşık 20 ülke var. F-35’in ana üreticisi Lockheed Martin olmakla bir arada Northrop Grumman ve BAE Systems de üretimde yer alıyor, F-35 motorlarını ise Pratt & Whitney üretiyor.
SAVAŞ PİLOTLARI NE DİYOR?
İki NATO savaş uçağı pilotu, yakın vakitte Almanya semalarında bir “hava muharebesinde” karşı karşıya geldikten sonra notlarını karşılaştırdı.
Eylül ayının sonlarında ABD Savunma Bakanlığı tarafından Almanya’daki Ramstein Hava Üssü’nde Alman pilot 1. Teğmen Alexander Grant ve Amerikalı pilot Yüzbaşı Patrick Pearce’in bir hava muhaberesi simülasyonu ortalarındaki çabayı ve Eurofighter ile F-35 kıyaslamalarını yansıtan bir görüntü paylaştı.
NATO ülkelerinin kendi savaş uçaklarının kabiliyetini kıyaslamak için yaptığı bu özel savaş yarışında Alman savaş pilotu Grant ‘u Eurofighter Typhoon’u uçururken, Amerikalı pliot Pearce,F-35A’sını uçurdu. Savaş pilotları akabinde yaşadıklarını, bir görüntü yayınlayıp hareketlerini da kağıt uçaklarla göstererek anlattı.
Alman pilot Grant, Eurofighter Typhoon’un “biraz daha fazla itme gücüne” sahip olduğunu söyledi, lakin hava muharebesi gerçek olsaydı, beşinci kuşak savaş uçağının zımnî yetenekleri göz önüne alındığında, F-35’in “muhtemelen onu daha jetin orada olduğunu anlamadan öncegörsel menzilinin dışında öldüreceğini” söyledi. Amerikalı savaş pilotu Pearce ise bu palavradan hava muharebesi sırasında dördüncü jenerasyon Eurofighter Typhoon’un F-35’in gerisine geçip jeti silahlarla maksat alarak kazanabildiğini söyledi. Lakin simülasyonda Eurofighter silah taşımıyordu.
F-35 AVANTAJLARI
5. kuşak oluşu: Tam zımnilik (stealth) özelliğine sahip F-35’in radar izi yok denecek kadar az, bu onu onu hava savunma sistemlerinden gizlenmede öne çıkaran en önemli avantaj.
Ağ merkezli savaş kabiliyeti: F-35, gelişmiş sensörleri ve bilgi kontakları ile başka dost uçaklar ve kara üniteleriyle bilgi paylaşımında başarılı. Bu da onu alanda epey tesirli yapıyor.
Çok amaçlılık: F-35 havada üstünlüğün yanı sıra kara saldırısı misyonlarında de kullanılabiliyor. Hem hava üstünlüğü hem de kara saldırısı misyonlarında kullanılabiliyor. Dikey iniş-kalkış yapabilen versiyonları (F-35B) deniz kuvvetleri için büyük bir avantaj sağlıyor.
Güncelleme imkanı: Daima güncellemelerle donanım ve yazılım yetenekleri geliştiriliyor. Yani, uzun vadede aktüel kalma talihi yüksek.
F-35 DEZAVANTAJLARI
Yüksek maliyet: Savaş uçaklarında tek kıymetli olan alış fiyatı değil, saatlik maliyet de ordular için son derece değerli. F-35’in satın alma fiyatı da bakım ve işletme maliyetleri epeyce yüksek.
Teknik sıkıntılar: Vakit zaman teknik meseleleriyle gündeme gelen F-35’lerin bakım süreçleri birçok uzmana nazaran karmaşık, ayrıyeten daima bakım gerektiriyor.
ABD’ye bağımlılık: F-35’lerin yedek modül ve yazılım güncellemelerinde ABD’ye bağımlılık kelam konusu. Stratejik özerklik açısından birtakım ülkeler için bu bir risk olabilir.
EUROFIGHTER AVANTAJLARI
4.5 jenerasyon: Süpersonik süratlerde uçuş yeteneği ve yüksek hareket kabiliyeti onu bilhassa hava üstünlüğünün kıymetli olduğu vazifelerde öne çıkarıyor.
Çok amaçlılık: Eurofighter Typhoon da hem kara hücumları hem hava taarruzlarında ve istihbaratında kullanılabilen savaş uçakları sınıfında. Hayli gelişmiş bir radara ve elektronik savaş sistemlerine sahip.
Daha düşük maliyet: F-35’e kıyasla hem satın alma hem de bakım maliyetleri daha düşük.
Avrupa konsorsiyumu: Typhoon, İngiltere, Almanya, İtalya ve İspanya tarafından ortak geliştirildiği için yedek modül ve bakım konusunda daha fazla ülkeye erişim sağlıyor. Bu da onu alan ülkelere stratejik özerklik açısından avantaj sağlıyor.
Kısıtlama yok: ABD’nin birtakım ülkelerin savaş jetlerine uyguladığı birtakım operasyonel kısıtlamalar Typhoon için geçerli değil. Bu, bilhassa bağımsız askeri operasyonlar yapmak isteyen ülkeler için kıymetli avantaj.
EUROFIGHTER DEZAVANTAJLARI
Saklanma yeteneği zayıf: Eurofighter Typhoon, F-35 kadar gelişmiş bir radar kapalılığına sahip değil. Bu onu çağdaş hava savunma sistemlerine karşı daha dezavantajlı bir konuma sokuyor. Eski teknoloji: Typhoon, 5’inci jenerasyon savaş uçağı olmadığından birçok açıdan F-35 kadar uzun vadeli bir yatırım olarak görülmeyebilir. Fakat tekrar de daima güncellemelerle kabiliyetleri artırılıyor.
‘TÜRKİYE İÇİN ACİL İHTİYAÇ’
Türkiye’den Doç. Dr. Murat Aslan ise Türkiye açısından Kaan Projesi hızlandırılırken hazır alımla istikrarın sağlanması gerektiğini belirterek Eurofighter’ın hareket kabiliyeti, hareket kabiliyeti, servis tabanı ve hızı konusunda Fransızların Rafael’i üzere uçaklardan daha uygun olduğunu söylüyor. “Hatırlanacağı üzere, Eurofighter Yunanistan tedarik ettiği 20 Rafale ile Türk F-16’larına karşı Ege cenahında havada üstünlük sağladı” diyen Aslan şunları söylüyor: “Bu nedenle, Türkiye’nin bu adımı Yunanistan’ın Fransız Rafale’sine karşı Türkiye’nin Avrupalı Eurofighter’ı formunda kıymetlendirilebilir. Öte yandan Yunanistan, 24 Rafale savaş uçağı yanında 58 adet F-16’sını modernize ediyor. İlaveten 28 opsiyon yanında 20 adet F-35 de alıyor. Gazze konusu patlak verdiğinde ABD’nin uçak gemilerini Doğu Akdeniz’e sevk etmesi de dikkate alınırsa Türk Hava Kuvvetlerinin caydırıcı ve vazifeye hazır bir yapıda olması artık acil bir gereksinim.”
F-35 Mİ DAHA YETERLİ, EUROFIGHTER MI?
Daha sofistike olan F-35, nihayetinde özel hava yeteneklerine sahip bir taarruz rolüne daha uygun görünürken, Eurofighter, F-15 yahut J-20 üzere jetler kadar uzmanlaşmış yahut hava muharebesinde yetenekli olmasa da, düşman uçaklarıyla çatışmaya biraz daha fazla odaklanıyor.
Eurofighter ayrıyeten, F-35’in 2 bin km’nin altındaki menziline rağmen 3 bin kilometrenin biraz altındaki menzile sahip. Eurofighter’ın ayrıyeten sahip olduğu kıymetli bir avantaj, yaklaşık 20 km ile F-15 ve Rus Su-30 üzere gelişmiş hava üstünlüğü savaş uçaklarıyla eşleşebilen daha yüksek operasyonel irtifaya sahip olması. F-35 ise 16 km’nin altında bir irtifayla sonlu ve bu da onu daha yüksekten uçan platformlara karşı hava çatışmalarında besbelli bir dezavantaja sağlıyor. Eurofighter’ın motorları daha az gelişmiş olsa da, hafif yükü, çift motorlu konfigürasyonuyla birleştiğinde itme/ağırlık oranının 1,15 üzere son derece yüksek olduğu manasına geliyor.
Uzmanların kimileri Eurofighter Typhoon, havada üstünlük sağlama açısından en düzgün uçaklardan biri olduğunu söylerken, bir küme uzman da F-35’in hayalet teknolojisi ve aviyonik sistem bütünlüğü açısından birinci vuruşta yok etme üzere avantajlar barındırıyor.
Uzmanlara nazaran sonuç olarak F-35B ve Eurofighter, her ikisi de birbirini tamamlayan yeteneklere sahip, epeyce yetenekli orta menzilli savaş uçakları olarak görülüyor.