Derleyen: Betül Topaklı / Milliyet.com.tr – Afrika’nın güneydoğusunda yer alan Zimbabve’nin kuzeybatısındaki Zambezi Vadisi’ndeki Vadoma Kabilesi’nde yaşayan insanların ayaklarında yalnızca iki parmakları var. Eşi gibisi olmayan özellikleri nedeniyle adeta sinemalardan fırlamış üzere olan mahallî topluluk bu durumu hayli olağan karşılıyor. Pekala dünyanın en farklı insan topluluklarından biri olan Vadoma Kabilesi üyelerinin ayakları neden deve kuşuna benziyor?
SIRA DIŞI GENETİK MUTASYONA SAHİPLER
Üç orta ayak parmağı olmayan, öbür ikisi ise içe dönük olan bu kabilenin üyeleri; kültürel olarak izole, tabiatla ahenk içinde, kolay ve sade bir hayat sürüyor. Tabir yerindeyse kendi yağlarında kavruluyorlar ve hayli utangaçlar. Birileri onlarla konuştuklarında direkt kişinin yüzüne bakamıyor, bunun yerine yere bakıyorlar. Bunun sebeplerinden biri ise orman koruyucuları. Onları daima rahatsız eden orman koruyucuları yüzünden insanlardan kaçıyorlar. Ayrıyeten kabile çağdaş dünyadaki insanların giydiği hiçbir kıyafeti giymiyor.
Bugün hâlâ dağlarda göçebe bir hayata devam eden topluluk vaktini; balık tutarak, avlanarak, yabani meyve ve kök toplayarak geçiriyor. Son yıllarda Vadoma, kaçak avcılığa yönelik baskılar nedeniyle av bekçileri tarafından tehdit ediliyor. O denli ki bu sebeple birçoğu avcı-toplayıcı ömür usullerini terk edip ovalara taşınmak durumunda kaldı. Bugün, çoğunluk nüfusla çok az temasları olmasına karşın birçok Vadoma ailesi yarı-toplayıcı olarak yerleşik hayatlar yaşıyor ve yırtıcılardan korunmak için ahşap platformlar üzerine konutlar inşa ediyor. Yağmur yağdığında barınaklarını hasırla örtüyor.
Kabile, Zimbabve’deki tek tarım dışı toplum olarak biliniyor fakat onları dünya çapında üne kavuşturan şey, sahip oldukları sıra dışı genetik mutasyona sahip olmaları. Vadoma Kabilesi’nde görülen bu farklı durum, tıp dünyasında ‘ectrodactyly’ olarak biliniyor. Ectrodactyly, ellerde yahut ayaklarda kimi parmakların eksik olması ya da birleşik hâlde bulunması durumu olarak açıklanıyor.
AYAKLARI DEVE KUŞUNA BENZİYOR
Vadoma halkının birçoklarında bu genetik mutasyon, iki yahut üç parmağın birbirine kaynaşarak deve kuşu ayağına benzeri bir biçim oluşturmasına neden oluyor. Bu nedenle halk ortasında da “deve kuşu ayağı” olarak biliniyor. Baş gösteren hastalığın daha açık sebebi kromozom 7’deki mutasyon. Bu mutasyon genetik olarak aktarılmaya hayli yatkın, yani ebeveynlerinden birinde varsa çocuklarında görülme mümkünlüğü yüzde 50.
Kabilenin inanışına nazaran, Vadoma mitolojisinde ataları bir Baobab (Maymun ekmeği) ağacından gelmiş. Topluluğun yaşlı üyeleri ayrıyeten cetlerinin yıldızlardan gelen kuşlar olduklarını düşünüyorlar. Görünüşe nazaran, DNA’larını dünyadaki bayanlarla birleştirmişler ve böylelikle çocuklar da Vadoma insanı oluvermiş. Anlattıkları kıssa ise, Sirius yıldız sisteminden binlerce yıl evvel uzaylıların ortalarında yaşamaya geldiğine inanan Mali’deki Dogon halkının anlattıklarıyla benzerlik gösteriyor.
Kabile’nin deve kuşu ayağı hastalığıyla ilgili, kabileler ortasında çeşitli halk öyküleri de anlatılıyor. Mitolojik kıssaya nazaran, kabile doğdukları anda yetişkin bir insan üzere dik yürümeye başlamış, anında avcı-toplayıcı ömür usulüne evrilebilmişler. Halk ortasında yaygın bir öteki dedikoduya nazaran, Vadomalar, ormanda kaybolma ve çeşitli büyü yeteneklerine de sahipler.
BENZERSİZ ÖZELLİKLERİNİ AVANTAJA ÇEVİRDİLER
Vadoma halkının kabile yasası nedeniyle kendi kümeleri dışından evlenmeleri yasak. Dış dünyayla çok az temas kurmaları münasebetiyle gen havuzu dış tesirlere kapalı kalıyor. Bu durum da hastalığın devam etmesine neden oluyor. Kabile halkı, ayak parmaklarının biçimi nedeniyle ayakkabı giyemese de doğuştan gelen ve kuşaktan nesile aktarılan bu eşsiz özelliklerini avantaja çeviriyor.
Yaşanan bu farklı olay, her ne kadar dışarıdan olumsuz bir durum üzere görünse de Vadoma halkı için ayakları günlük ömürde epeyce fonksiyonel. Ormanda ağaçlara tırmanmak, istikrarsız topraklarda yürümek üzere zorlayıcı vazifelerde eşsiz ayak yapısı onlara avantaj sağlıyor. Hülasa ayakları onlar için sıradan bir özellik ve günlük hayatlarını pek de etkilemiyor.